Google’a Rekabet soruşturmasının perde arkası

Küresel hakimiyeti en yüksek arama motoru olan Google’ın hizmetleri ve uygulamaları çeşitli ülkelerde zaman zaman rekabet soruşturmalarına konu oluyor. Rekabet Kurulu, arama motoru devine yeni bir soruşturma açtığını duyurdu. Kurul, şikayet üzerine başlatılan soruşturmada, Google’ın genel arama hizmetleri pazarındaki hakim durumunu kötüye kullanıp kullanmadığını tespit edecek.

Rekabet Kurulu duyurusunda soruşturmanın detaylarına dair açıklama yapmadı. Ancak Kurul’un soruşturma başlatma kararını internet aramalarındaki organik sonuçların korunması amacıyla aldığı söyleniyor.

Bilindiği üzere internet kullanıcıları, Google üzerinden yaptıkları aramalar ile internet sitelerine erişiyor. Rekabet Kurulu’nun son soruşturmasının konusunun, kullanıcıların internet sitelerine erişiminin Google tarafından bazı uygulamalar yoluyla engellendiği iddiası olduğu belirtiliyor.

‘Organik arama sonuçlarını alta itiyor’ şikayeti

Bloomberg HT’de yer alan habere göre; Google’ın arama hizmetini sunarken, organik arama sonuçlarını gösterdiği bölümden önce, (genellikle sayfanın üst kısmında) ‘görseller, videolar, kullanıcılar bunları da sordu, doğrudan cevaplar, çeviri kutucuğu’ gibi özelliklere yer vererek arama sonuçlarını aşağıya ittiği ve bu yolla kullanıcıların aradıkları bilgilere başka internet sitelerini ziyaret etmeleri gerekmeksizin ulaştığı iddia ediliyor. Google’ın organik sonuçları alta itici bu tür uygulamaları nedeniyle, diğer internet sitelerinin Google arama motorundan aldığı organik trafiğin azaldığı ve faaliyetlerinin zorlaştığı da soruşturmaya konu şikayetler arasında bulunuyor.

Yeni soruşturmada neler olabilir?

Google’a açılan son soruşturma, adwords ve yerel arama soruşturmalarını çağrıştırsa da detayları açıklanmadan önceki soruşturmalarla benzer yanları olup olmadığını tespit etme imkanı bulunmuyor.

Diğer yandan, Rekabet Kurulu tarafından bir soruşturma başlatılmış olması söz konusu hizmet veya uygulamanın rekabet kurallarını ihlal etmiş olduğu anlamına gelmiyor.

Soruşturmaya konu iddialara göre Google, yukarıda belirtilen uygulamaları ile kullanıcıların organik arama sonuçlarına tıklamadan bilgiye ulaşmasını sağlıyor. Bu durum ‘sıfır tıklama’ diye tabir ediliyor. İddialara göre internet kullanıcısı, aradığı hizmeti bizzat sunan siteleri ziyaret etmeden Google’ın sunduğu bilgiye/hizmete yönelmiş oluyor.

Uzmanlar soruşturmada odaklanılacak soruların “Google bu uygulamayı ürün geliştirmek için mi yapıyor yoksa muhtemel rakiplerini engellemek için mi yapıyor” bağlamında olabileceğini düşünüyor. Buna göre soruşturma sonunda Google’ın bu uygulamaları ile rekabeti ihlal ettiğine karar verilebilir ya da Google’ın soruşturmaya konu uygulamalarının iktisadi faaliyetinin doğal bir parçası olduğu ve rekabeti ihlal etmediği sonucuna varılabilir.

“Konu küresel çapta tartışılıyor”

İstanbul Bilgi Üniversitesi Rekabet Hukuku Ve Politikası Uygulama Ve Araştırma Merkezi Direktörü Doç. Dr. Kerem Cem Sanlı, Bloomberg HT’ye yaptığı değerlendirmede, soruşturmanın oldukça kapsamlı olduğunun anlaşıldığını söyledi. Sanlı, soruşturma konusunun bizzat Google’ın iş modeliyle alakalı olduğunu, bu nedenle Türkiye’deki soruşturmanın dünyada çok örneği olmadığını ancak konunun küresel çapta tartışıldığını belirtti. Sanlı, soruşturmaya konu iddialara yönelik; “Burada iki endişe var: Kullanıcılar organik arama sonuçlarına kolay erişemiyorlar (tüketici refahı) ve aynı zamanda kaliteli içerik sahiplerinin kaliteli içerik sunma güdüleri azalıyor” ifadelerini kullandı.

Doç. Dr. Kerem Cem Sanlı’dan rekabet soruşturmalarına dair aldığımız diğer bilgiler ise şöyle;

Rekabet soruşturmalarında para cezası dışında tedbir ya da yaptırım var mı?

“Rekabet kararlarında para cezası dışında yapısal ve davranışsal tedbirler olabilir. Davranışsal tedbirler, ihlalin bir daha ortaya çıkmaması ve piyasanın rekabetçi olmasına yönelik yaptırım tipidir. Örneğin; ‘Münhasırlık yapamazsın, bu bilgileri vereceksin’ gibi. Bu somut olayda Kurul, örneğin ‘Kullanıcıların organik arama sonuçlarına daha rahat erişmesine imkan verecek bir sayfa düzeni yapacaksın’ diyebilir. Bu tür tedbirler özellikle teknoloji endüstrilerinde daha fazla önem kazandı.

İkincisi ise, yapısal tedbirler. Bu, hakim durumdaki teşebbüslerin bölünmesine veya bir malvarlığı değerini elinden çıkarmasına kadar gidebilecek olan tedbirleri ifade ediyor ancak henüz örneği yok. Zira önce davranışsal tedbiri kullanmak ancak bu sonuç vermiyorsa yapısal tedbire başvurmak mümkün.

Rekabet soruşturmaları ne kadar sürer?

Soruşturma açılması ile birlikte sürecin başlangıcından (şikayet ya da re’sen) yaklaşık 500 gün sürüyor. Taahhüt/uzlaşma gibi mekanizmalar bu süreyi kısaltabildiği gibi bazen uzatıyor. Özellikle taahhüt görüşmeleri soruşturma evresinin uzamasına neden olabiliyor. Söz konusu soruşturmanın bir seneden fazla süreceğini, bir buçuk yıla yaklaşabileceğini söylemek mümkün.”

Google’a açılan soruşturmalar

Rekabet Kurulu önceki yıllarda Google’a dört soruşturma açtı.

İlk soruşturmanın konusu Android işletim sistemiydi. Bu soruşturmada Google’ın mobil işletim sistemleri pazarında sahip olduğu tekele yakın pazar gücünü, faaliyette bulunduğu diğer pazarlarda, özellikle de internet arama hizmetleri pazarında, hâkimiyetini korumak veya güçlendirmek amacıyla kötüye kullanıp kullanmadığı hususu irdelendi. Soruşturma sonucunda Google’ın cihaz üreticilerine getirdiği yükümlülükleri kullanarak, internet arama hizmeti pazarındaki diğer rakiplerinin ürünlerinin mobil cihazlara yüklenmesine engeller getirdiği ve mobil cihazlarda tek arama hizmeti sağlayıcısı olması koşuluyla mobil cihaz üreticilerine finansal destek sağladığı tespit edildi. Google’a idari para cezası dışında ihlal sayılan uygulamaları kaldırması için ilgili sözleşmelerde değişiklik yapması için süre verildi. Şirket, nihai olarak sözleşmelerini düzenledi.

İkinci soruşturmanın konusu Google Shopping uygulamasıydı. Avrupa Komisyonu tarafından da uygulamaya yönelik benzer soruşturmalar yürütüldü. Kurul, Google’ın genel arama hizmetleri ve çevrimiçi alışveriş karşılaştırma hizmetleri pazarlarında hâkim durumda olduğuna ve Google’ın hakim durumunu alışveriş karşılaştırma hizmeti sunan rakiplerini dezavantajlı konuma düşürerek rakip teşebbüslerin faaliyetlerini zorlaştırmak yoluyla kötüye kullandığına karar verdi. Kurul, idari para cezası yanında Google’a ihlali gidermesi için çeşitli yükümlülükler getirdi. Google, soruşturmaya konu uygulamasını Türkiye’de kaldırdı.

Üçüncü soruşturma Google’ın ‘Adwords’ reklamları ile hakim durumunu kötüye kullanarak teşebbüslerin faaliyetlerini zorlaştırdığı iddiasına yönelik yürütüldü. Soruşturma sonunda Google’ın, genel arama sonuçlarının en üstüne, reklam niteliği belirsiz olarak ve yoğun bir şekilde metin reklamlarına yer vererek kendisine reklam geliri getirmeyen organik sonuçların içerik hizmetleri pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırmak suretiyle hakim durumunu kötüye kullandığı tespit edildi. Şirkete idari para cezası dışında metin reklamlarını organik sonuçları dışlamayacak nitelik, ölçek ve konumda sunması için süre verildi. (Adwords hizmeti sonradan Google Ads oldu.)

Dördüncü soruşturmanın konusu ‘yerel arama’ oldu. Rekabet Kurulu, genel arama hizmetleri pazarındaki hakim durumunu kötüye kullanarak kendi yerel arama ve konaklama fiyatı karşılaştırma hizmetlerini rakiplerini dışlayacak şekilde öne çıkardığı iddiasına yönelik yürütülen soruşturma sonunda Google’a 296 milyon TL idari para cezası verdi. Söz konusu ihlalin giderilmesine yönelik adımlarla ilgili müzakerelerin ise devam ettiği kaydedildi.