Suudi Arabistan’da E-Ticaret

Suudi Arabistan’da e-ticaret pazarı, büyük bir ekonomik faaliyet olarak görülüyor. Ülkenin yöneticileri ülkedeki e-ticaret pazarındaki potansiyeli görerek e-ticaret yasası) çıkardı. E-ticaretin perakende sektöründeki payının 2030 yılına kadar yüzde 80’e çıkarılması hedefleniyor. Ayrıca, Suudi Arabistan’da büyük bir sorun olan, lojistik altyapısının geliştirilmesi için 100 milyar dolarlık bir yatırım planı yapıldı. Ülkede yakın gelecekte büyük bir e-ticaret büyümesi bekleniyor.

Suudi Arabistan Demografisi

Suudi Arabistan ya da resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı, Arap Yarımadası’nda bulunan en büyük ülkedir. Kuzeybatısında Ürdün, kuzey ve kuzeydoğusunda Irak ve Basra Körfezi, doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, güneydoğusunda Umman, güneyde Yemen, kuzeydoğusunda ve batısında Kızıldeniz ile çevrili bir Orta Doğu ülkesidir. Başkenti Riyad olan Suudi Arabistan’ın diğer büyük kentleri Cidde, Dammam, Mekke ve Medine’dir. Ülkenin yüzölçümü 2,15 milyon kilometrekare; nüfusu yaklaşık 35 milyondur.

Suudi Arabistan’da Pandemi

Suudi Arabistan, Covid-19 pandemisinde Orta Doğu’daki komşu ülkelere oranla daha fazla etkilendi. Kraliyet ailesinin pek çok üyesi de virüsten enfekte oldu ve ülkenin ekonomik ve tüketici faaliyetleri neredeyse durma noktasına geldi. Pandemi, ülkenin milli gelirinin çoğunu oluşturan bir emtia olan petrol fiyatlarında küresel bir düşüşün hemen ardından geldi.

Veliaht Prens Muhammed bin Salman’ın “Vizyon 2030” programının ana hedeflerinden biri de petrole olan bağımlılığı azaltmak ve ekonomiyi çeşitlendirmekti. Bu çeşitlendirme alanı hac mevsimi gelirlerinden finanse edilecekti; ancak bu hedef, küresel seyahat kısıtlamaları nedeniyle ciddi şekilde tehlikeye girdi. Ülke yönetiminin fütüristik büyük bina projeleri, Neom şehri ve büyük bir eğlence ve sanat tesisi inşası projeleri belirsizlik içine girdi.

Suudi Arabistan’da E-Ticaret Pazarı

Grafik: Suudi Arabistan’da e-ticaret gelirlerinin 2024 yılına kadar yıllık ortalama yüzde 10,1’lik pozitif bir büyüme göstermesi bekleniyor.

Suudi Arabistan’da e-ticaret pazarı son yıllarda istikrarlı bir büyüme kaydetti ve ciro ortalama olarak yüzde 11 civarında arttı. Suudi Arabistan’da e-ticaret pazarında 2020 yılı gelirlerinin yaklaşık 6,5 milyar ABD Dolarına ulaşması bekleniyor. E-ticaret gelirinin 2020-2025 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 10’luk büyüme kaydederek, 2025 yılına kadar 10 milyar dolar pazar hacmine ulaşması öngörülmektedir. Suudi Arabistan’da e-ticaret pazarının en büyük segmenti, 2020 yılında 2 milyar doları aşan pazar hacmi ile moda ürünleridir.

Grafik: Suudi Arabistan’da e-ticaret sektörünün piyasa değeri 2019’da yaklaşık 5 milyar ABD doları idi. E-ticaret sektörünün büyüme yörüngesinin 2024’te yaklaşık 8 milyar dolara ulaşması bekleniyordu. Covid-19 salgını, online alıcıların e-ticarete adaptasyonunu artırdı.

Ülkede internet kullanıcı penetrasyonunun 2020 yılında yüzde 73,5; 2025 yılına kadar da yüzde 92,5’e ulaşması öngörülüyor. İnternet kullanıcı penetrasyonu ile Orta Doğu bölgesindeki en büyük e-ticaret pazarlardan biri olan ülkede, penetrasyonun önümüzdeki yıllarda küresel ortalamadan (%12,5) daha düşük bir oranda da olsa büyümeye devam etmesi bekleniyor. Kullanıcı başına ortalama gelirin de 247 dolar olması bekleniyor.

Grafik Suudi Arabistan’da sınır ötesi e-ticaret değerinin yüzde 46’sını Ocak 2020 itibarıyla Çin oluşturdu. Ülkedeki toplam sınır ötesi e-ticaret değeri 5,2 milyar dolara ulaştı.

Hem ciro hem de online alışveriş bakımından Orta Doğu’daki en büyük e-ticaret pazarı olarak Birleşik Arap Emirlikleri’ni geçmesi beklenen Suudi Arabistan, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) E-Ticaret Endeksi’nde dünya genelinde 73,3 indeks değeri ile 49. sırada yer alıyor. Ülke, Orta Doğu ülkeleri arasında BAE ve İsrail’den sonra en yüksek üçüncü puana sahip.

Tüm online satın alımların yüzde 65’i, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi’ne (KİK) üye ülkelerinde bulunan web sitelerinden yapılıyor. Ancak yüzde 50’si Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’na ait olan Noon.com’un bu oranı değiştirmesi bekleniyor. Saudi Communications and Information Technology Commission’a göre, KOBİ’lerin yalnızca yüzde 5’i e-ticareti geleneksel satış araçlarına ek olarak kullandığından, pazara büyük perakende grupları hakim.

Suudi Arabistan’da e-ticaretin önündeki engellerin başında; zayıf lojistik altyapı, zayıf Arapça e-ticaret içeriği ve katı sınır ötesi ticaret düzenlemeleri geliyor. Suudi Arabistan’daki teslimatların modernize edilmesi, verimli kurye teslimat hizmetlerinin olmaması nedeniyle zordur; çünkü mevcut kurye şirketlerinin BAE’deki muadillerine kıyasla daha yüksek nakliye maliyetleri vardır ve teslimatlar gecikmektedir.

Suudi Arabistan’da En Popüler E-Ticaret Siteleri

• Noon

Noon.com, Orta Doğu’daki en büyük online alışveriş sitelerinden biridir. Emaar Properties’in de kurucusu olan Mohamed Ali Alabbar tarafından kurulmuştur. Alabbar, Souq.com’u satın almayı düşünüyordu; ancak Souq.com’u Amazon satın alınca Noon.com’u kurdu.

• Jarir

1979 yılında Al-Agil kardeşler tarafından kurulan şirket, başlangıçta “Jarir Kitapevi” adı altında kitap ve sanat eserleri satıyordu. Ancak bugün elektronikte, özellikle mobil ve bilgisayar ürünlerinde büyük bir e-ticaret şirketi haline geldi. Suudi Arabistan’daki insanlar diğer kanallara kıyasla Jarir’e daha çok güveniyor.

• Amazon.sa (Eskiden Souq.com)

Orta Doğu’daki en büyük online alışveriş sitesidir. Souq.com, Ronaldo Mouchawar ve Samih Toukan tarafından 2005 yılında kuruldu. Amazon, 2017 yılında Souq.com’u satın aldı ve bir Amazon şirketi oldu. Souq.com’un resmi adı “Amazon.sa” olarak değiştirildi. BAE’deki sitesinin adı da “Amazon.ae” olarak değiştirildi.

• Aliexpress

Aliexpress.com, dünyanın en büyük 3. çevrimiçi alışveriş web sitesidir. Alibaba Group’un 2010 yılında Çin’in küçük sanayisini desteklemek ve ürünlerini dünya çapında satabilmeleri için kurulan bir projesidir. Aliexpress.com şu anda Suudi Arabistan’ın 3. büyük online alışveriş sitesi haline geldi. Suudi Arabistan’daki diğer çevrimiçi alışveriş sitelerine kıyasla en geniş ürün yelpazesine sahiptir.

 Suudi Arabistan’da Ödeme Sistemleri

Suudi Arabistan’da e-ticaret için en çok tercih edilen online ödeme sistemleri şunlardır;

• PayFort
• CashU
• PayTab
• 2checkout
• Hyperpay

 Suudi Arabistan’da Vergi Oranları

Suudi Arabistan’da 2018 yılından bu yana yüzde 5 oranında KDV uygulaması bulunuyor. Ayrıca; tütün mamulleri, elektronik sigara ve sıvıları ile enerji içeceklerinde yüzde 100, gazlı veya şekerli içeceklerde ise yüzde 50 oranında özel tüketim vergisi uygulanıyor. Gelir vergisi bulunmayan ülkede, yabancı yatırımcılar yüzde 20 kurumlar vergisine tabi tutuluyor. Yerli yatırımcı ve iş sahipleri, varlıkları üzerinden yüzde 2,5 oranında zekât ödüyor.

Suudi Arabistan, KİK üyesi bir ülke olarak KİK ülkeleriyle gümrük birliği anlaşmasına dahildir. Tarımsal ürünlerde yerli üretimin olduğu dönemlerde geçici olarak bazı ürünlerde gümrük vergisi oranları yükseltilmektedir (%15). Söz konusu ürünlerin listesi, dönemleri için bağlantı incelenebilir: https://www.customs.gov.sa/en/agricultural-calendar.

Genel olarak incelendiğinde, ülkedeki imalat sanayi yapısı çerçevesinde ülkenin gümrük vergisi oranlarının yüksek seviyelerde olmadığı görülmektedir. Ancak, yerli üretimi olan bazı ürünlerde yüksek gümrük vergileri uygulanabilmektedir. Örneğin; tavuk etinde (ki yerli üretim pazar payının yüzde 30’unu karşılamaktadır) gümrük vergisi oranı yüzde 20 seviyesindedir. Diğer taraftan, bazı ürünlerde referans fiyat uygulaması da bulunmaktadır.

 Suudi Arabistan’da Teslimat Firmaları

Suudi Arabistan’da faaliyet gösteren en popüler uluslararası teslimat şirketleri Aramex, DHL, BSL Logistic, TFW-Saudi Arabia şirketleridir.

Ülkedeki popüler yerel kurye hizmetleri sunan şirketler şunlardır;

• FedEx Saudi Arabia
• RMAQ
• Shipex Express
• Digital Trading Co.

Sonuç olarak;

Suudi Arabistan’da e-ticaret, artan dijitalleşme ve artan internet kullanımıyla desteklenen tahmin dönemi boyunca diğer ülkelerde olduğu gibi güçlü bir büyüme görmeye hazırlanıyor. E-ticaret artık Suudi Krallık’ta çok büyük bir ekonomik faaliyettir!

Suudi Arabistan son derece genç ve zengin bir nüfusa sahiptir. Ülke en zengin 20 ülke arasında yer almaktadır. Ülkedeki vatandaşların yüksek harcama gücü e-ticaretin büyümesinde itici bir faktördür. Suudi Arabistan Krallığı, ülkedeki e-ticaret pazarının potansiyelini fark ederek, pazarı canlandırmak için bir dizi adım attı. Suudi Ticaret ve Yatırım Bakanlığı (MOCI), 9 Ekim 2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yeni bir Elektronik Ticaret Yasası (E-Ticaret Yasası) çıkardı.

Ulusal Dönüşüm Programı kapsamında hükümet, modern ticaret ve e-ticaretin perakende sektöründeki payını 2030 yılına kadar yüzde 80’e çıkarmayı hedefliyor. Ayrıca, Suudi Arabistan hükümeti, lojistik altyapısının geliştirilmesi için 100 milyar doların üzerinde bir yatırım planlıyor. Böylece Suudi Arabistan’da e-ticaret, bölgedeki en büyük e-ticaret büyümesini gerçekleştirmiş olacak.